Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΩΝ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ | ΤΟΥ ΤΣΑΜΠΙΚΟΥ ΠΕΤΡΑ
Συνεχίζοντας την συζήτηση για τους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, το SLUS δημοσιεύει την εισήγηση του Τσαμπίκου Πετρά με τίτλο «Η σημασία των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών για τους νέους αρχιτέκτονες. Η εμπειρία συμμετοχής σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς μέσα από την παρουσίαση βραβευμένων μελετών του γραφείου», στην ημερίδα που διοργάνωσε ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Αχαΐας, το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας – Τ.Δ.Ε. & η Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης Επιχειρησιακού Προγράμματος Π.Δ.Ε. στις 24/2/18 στην Πάτρα, με θέμα «Πανελλήνιοι Αρχιτεκτονικοί Διαγωνισμοί – Θεσμικό Πλαίσιο και παραδείγματα».
γράφει ο Τσαμπίκος Πετράς, αρχιτέκτονας, εκπρόσωπος του μελετητικού γραφείου Petrās Architecture
Πώς είναι να είσαι νέος αρχιτέκτονας σήμερα και τί καθοριστική σημασία μπορεί να έχει ένας θεσμός όπως οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί για τους νεότερους αρχιτέκτονες;
Για να κατανοήσουμε πραγματικά τη σημασία των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών οφείλουμε να περιγράψουμε το πλαίσιο αναφοράς στο οποίο καλείται να δράσει και να δημιουργήσει σήμερα ένα νέος στη χώρα μας, που μόλις έχει αποφοιτήσει από τη σχολή του:
Ο κόσμος είναι αδιάφορος για την αρχιτεκτονική
Ανέφερε κάποια στιγμή στο παρελθόν ο Κ. Γιακουμακάτος (Καθηγητής Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής στην ΑΣΚΤ) ότι ο κόσμος είναι αδιάφορος για την αρχιτεκτονική που αφορά εμάς τους αρχιτέκτονες και άρα θα προσθέσω, αδιάφορος και για τους αρχιτέκτονες. Όταν το άκουσα στη αρχή δεν σας κρύβω ότι αντέδρασα λίγο, όσο όμως περνάει ο καιρός διαπιστώνω ότι αυτός ο ισχυρισμός μπορεί να είναι και αληθής αν σκεφτούμε ότι μεγάλο ποσοστό του κόσμου δεν γνωρίζει ποιο είναι το επάγγελμα και τι ακριβώς κάνει ένας αρχιτέκτονας. Φαίνεται ότι κόσμος δεν ενδιαφέρεται για κάτι στο οποίο δεν μπορεί να έχει πρόσβαση, όπως πιθανόν κάποιες καλοσχεδιασμένες κατοικίες που κρύβονται πίσω από ψηλούς μαντρότοιχους, ή κάποια καλοσχεδιασμένα ιδιωτικά κτήρια τα οποία δεν θα μπορέσει να επισκεφτεί ποτέ. Το μόνο που μένει από τέτοια κτήρια υψηλής αισθητικής είναι η εξωτερική τους παρειά, μια λεπτή δημόσια φλούδα που δεν ξέρει κανείς τι κρύβει από μέσα. Η τελευταία παρατήρηση είναι ίσως και η ειδοποιός διαφορά της αρχιτεκτονικής σε σχέση με τις άλλες τέχνες: η αρχιτεκτονική αναπόφευκτα προβάλλεται στο δημόσιο βλέμμα και στη δημόσια ζωή. Αν θέλουμε επομένως ο κόσμος να ενδιαφερθεί για την αρχιτεκτονική ίσως θα πρέπει να τη φέρουμε στην καθημερινότητα του για να την αλλάξει προς το καλύτερο, κάτι που είναι εφικτό μόνο μέσα από τα δημόσια κτήρια και τους δημόσιους χώρους.
Ως επάγγελμα, η αρχιτεκτονική υπόκειται σε όρους αγοράς-ζήτησης
Η δεύτερη πρόταση μας λέει ότι το επάγγελμα του αρχιτέκτονα εντάσσεται στο οικονομικό και κοινωνικό γίγνεσθαι που περιγράφει τις σημερινές κοινωνίες και όπως σε όλα τα επαγγέλματα ο αρχιτέκτων συμμετέχει στην παραγωγή κάποιου προϊόντος, που έχει συγκεκριμένο σκοπό, συγκεκριμένο κόστος και απαιτεί και κάποιο συγκεκριμένο κέρδος για να είναι βιώσιμο στο διηνεκές. Επίσης, όπως σε κάθε άλλο επάγγελμα, απαιτείται και κάποιου είδους προώθησή του προϊόντος της αρχιτεκτονικής. Με κάποιο τρόπο πρέπει κάποιος να σε γνωρίσει, να σε εμπιστευθεί και να πειστεί για το έργο που μπορείς να παράγεις. Αν έχει κάποιος την τύχη να διαθέτει ένα κύκλο γνωριμιών, από μια οικογενειακή επιχείρηση πχ. τότε έχει καλώς, αν όμως δεν έχει, τότε απαραίτητα πρέπει να βρει κάποιο άλλο τρόπο σύνδεσης με την αγορά.
Η αρχιτεκτονική φαίνεται να είναι ακριβό σπορ
Η αρχιτεκτονική φαίνεται να είναι και ακριβό σπορ συν τοις άλλοις. Από την προσωπική μου εμπειρία παρατηρώ, ότι το μεγαλύτερο ποσοστό του κόσμου πιστεύει ότι οι αρχιτέκτονες είναι μόνο για τους πολίτες με υψηλά εισοδήματα, οπότε και ο κόσμος απευθύνεται σε άλλους μηχανικούς για τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Η ελληνική πολιτεία δυστυχώς δεν έχει φροντίσει ακόμα να διαχωρίσει τα επαγγέλματα όπως όλες οι ευρωπαϊκές χώρες, ώστε ο καθένας να κάνει αυτό που γνωρίζει και στο οποίο έχει εκπαιδευτεί καλύτερα. Ας θυμηθούμε ότι η Κύπρος διαχώρισε επαγγελματικά τους αρχιτέκτονες από τους πολιτικούς μηχανικούς το 1990. Ακριβό σπορ όμως είναι και η αρχιτεκτονική και από την πλευρά του αρχιτέκτονα, όπως σε όλα τα επαγγέλματα και πάλι, όπου απαιτείται να επενδύσει πολύ χρόνο εργασίας, υλικά σχεδιασμού αλλά και για να συντηρήσει ένα μικρό γραφείο: ενοίκια, πάγια έξοδα, απαραίτητος εξοπλισμός, άδειες λογισμικών και πολλά άλλα.
Πώς ζει ένας νέος αρχιτέκτονας;
Πώς ζει τελικά ένας νέος αρχιτέκτονας; Από πρώτο χέρι μπορώ να σας πω ότι το επάγγελμα του νέου αρχιτέκτονα είναι πολύ απαιτητικό και πολύ δύσκολο, καθώς εξαιτίας της περιορισμένος εμπειρίας απαιτείται πολύ «φύρα» για φτάσει κάποιος σε ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα (χρειάζεται δηλαδή κάποιος να κάνει πολλές σχεδιαστικές δοκιμές και δια της απόρριψης τελικά να καταλήξει στη βέλτιστη λύση) ενώ απαιτείται συνεχής εκπαίδευση και πολιτιστική καλλιέργεια. Επίσης αυτό το επάγγελμα συνδέει αναγκαστικά πολλαπλά αντικείμενα και πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους μεταξύ τους, που σημαίνει ότι δρα μέσα σε ένα πλαίσιο αυξημένης πολυπλοκότητας και τέλος εμπίπτει και σε μια ιδιαίτερα περίπλοκη νομοθεσία και γραφειοκρατία με αποτέλεσμα πολλοί νέοι συνάδελφοι να κινδυνεύουν να χαθούν μέσα σε αυτό το λαβύρινθο και το κυριότερο να χάσουν το ίσως σημαντικότερο κομμάτι του επαγγέλματος: τη δημιουργικότητα τους.
Δημιουργικότητα
Αν υπάρχει όμως ένας στόχος στον οποίο οφείλουμε να εστιάσουμε, είναι η ανάπτυξη της δημιουργικότητας. Παρατηρούμε ότι οι σύγχρονες κοινωνίες επενδύουν στη νεανική επιχειρηματικότητα, στις νέες ιδέες, στις συνέργειες και την εξωστρέφεια. Ας δούμε την έκρηξη των start-up επιχειρήσεων ανά τον κόσμο και πώς οι σύγχρονες πόλεις καλούν τους νέους δημιουργούς. Τους παρέχουν υποδομές, κίνητρα και βελτιώνουν συνεχώς το δημόσιο χώρο τους και τις δημόσιες υπηρεσίες για να μπορούν να βρουν μια καλύτερη καθημερινότητα και να γίνουν ελκυστικές ως προορισμοί. Αν θέλουμε να βελτιώσουμε τις πόλεις μας, πρέπει να τις καταστήσουμε τόπους όπου κάποιος μπορεί να δημιουργήσει και το επάγγελμα του αρχιτέκτονα θα μπορούσαμε εύκολα να συμφωνήσουμε ότι είναι από τα πιο δημιουργικά.
Όλες οι προηγούμενες υποθέσεις μας βοηθάνε να κατανοήσουμε ότι ένας θεσμός όπως οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί δεν αποτελεί μια εμμονή των αρχιτεκτόνων που θέλουν απλά να διαγωνίζονται μεταξύ τους, αλλά ένα κρίσιμο θεσμό για την βέλτιστη διαχείριση του δημόσιου χώρου από τη μία και την διοχέτευση της δημιουργικής δυναμικής των νέων αρχιτεκτόνων προς το κοινό όφελος από την άλλη.
Κυτταρική Στέγη | 1ος Τιμητικός Έπαινος >> Διεθνής Διαγωνισμός – Νέα Πόλη Επιστημών | Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας – Διεθνής Ένωση Αρχιτεκτόνων | Κάιρο – Αίγυπτος >> Αρχιτέκτονες: Τσαμπίκος Πετράς, Γεώργιος Χούσος | 2016
Ελάχιστη Δομή | 3ο Βραβείο >> Πανευρωπαϊκός Διαγωνισμός – Δημιουργία Πολιτιστικού Χωριού Λέμπας | Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου | Λέμπα – Πάφος >> Αρχιτέκτονες:
Τσαμπίκος Πετράς, Γεώργιος Χούσος | 2016
Όλες οι προηγούμενες υποθέσεις μας βοηθάνε να κατανοήσουμε ότι ένας θεσμός όπως οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί δεν αποτελεί μια εμμονή των αρχιτεκτόνων που θέλουν απλά να διαγωνίζονται μεταξύ τους, αλλά ένα κρίσιμο θεσμό για την βέλτιστη διαχείριση του δημόσιου χώρου από τη μία και την διοχέτευση της δημιουργικής δυναμικής των νέων αρχιτεκτόνων προς το κοινό όφελος από την άλλη.
Εκεί ακριβώς εντοπίζεται και η καθοριστική σημασία των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών που σχετίζεται πρώτον και κύριον με τη δυνατότητα πρόσβασης του κόσμου σε κατασκευές υψηλότερης ποιότητας σχεδιασμού από το μέσο όρο, αλλά και την ευαισθητοποίηση των ίδιων των μελετητών για μια πιο ολοκληρωμένη συνθήκη σχεδιασμού, που αφορά τις παραμέτρους του δημόσιου χώρου.
Μέσω των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών ακόμα, δεν δίδεται μόνο η δυνατότητα στους νέους αρχιτέκτονες να αναπτύξουν την δημιουργικότητα τους προς όφελος του κοινωνικού συνόλου αλλά δημιουργείται και μια ισότιμη αγορά εργασίας, προσβάσιμη σε όλους, ανεξαιρέτως γνωριμιών και διασυνδέσεων.
Η συμμετοχή σε ένα αρχιτεκτονικό διαγωνισμό προάγει επιπρόσθετα την έρευνα, την βαθύτερη κατανόηση και την τεκμηρίωση των έργων, καθώς η κρίση γίνεται από επιστημονικές και καλλιτεχνικές επιτροπές, από ομάδες δηλαδή ατόμων που διαθέτουν υψηλό πολιτιστικό και γνωστικό επίπεδο. Έτσι κάθε επιδίωξη συμμετοχής απαιτεί έρευνα επί του εκάστοτε θέματος που αφορά τις τεχνικές προδιαγραφές του έργου, το χαρακτήρα του τόπου, των συνθηκών κ.α. που βοηθούν τους ίδιους τους μελετητές να εξελιχθούν γρηγορότερα και να ασχοληθούν με έργα που δεν θα συναντούσαν πιθανόν υπό άλλες συνθήκες.
Μέσω των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών προάγεται ακόμα ο συναγωνισμός και το αίσθημα της αριστείας, της συνεχούς βελτίωσης, της δημιουργίας στόχων και την συγκρότηση πειθαρχίας και μεθόδου για την επιτυχία. Ο διαγωνισμός με λίγα λόγια σε πιέζει να γίνεις καλύτερος.
Ταυτόχρονα προάγεται και η ανάπτυξη της συνεργασίας. Όσοι έχουν συμμετάσχει σε διαγωνισμούς γνωρίζουν πολύ καλά ότι απαιτείται η οργάνωση μιας ομάδας. Δεν μπορεί ένας αρχιτέκτονας να υποβάλλει εύκολα μια πρόταση ενός διαγωνισμού από μόνος του. Πιστεύω ότι το γραφείο μας δεν θα είχε κερδίσει τόσα πολλά βραβεία στην Ελλάδα και το εξωτερικό χωρίς τους συνεργάτες μας. Προσωπικά θεωρώ ότι το μεγαλύτερο μέρος της επιτυχίας του γραφείου μας είναι ακριβώς αυτή η επιλογή των κατάλληλων συνεργατών.
Τέλος, κάθε συμμετοχή ή διάκριση σε ένα αρχιτεκτονικό διαγωνισμό γίνεται και αφορμή προβολής ή διάδοσης των δυνατοτήτων και των ποιοτήτων των νέων αρχιτεκτόνων στην αγορά εργασίας. Είναι μια μορφή marketing θα λέγαμε, που έλκει δυνητικούς πελάτες, νέες συνεργασίες και παρουσιάζει τους νέους δημιουργούς ως ενεργούς και ικανούς να φέρουν εις πέρας ένα έργο. Κάθε πρόταση σε ένα διαγωνισμό αφήνει τον πραγματικό χαρακτήρα του δημιουργού να αναδυθεί και να προβάλει τον καλύτερο εαυτό του.
Συνοψίζοντας, οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί:
-
Συμμετέχουν δραστικά στη βελτίωση της δημόσιας ζωής
-
Προάγουν τη δημιουργική σκέψη και αποτελούν αγορά εργασίας για τους νέους επαγγελματίες
-
Απαιτούν παράλληλη ερευνητική δραστηριότητα καθώς κρίνονται από επιτροπές καλλιτεχνών και επιστημόνων
-
Προάγουν τον συναγωνισμό και το αίσθημα της αριστείας
-
Δημιουργούν συνθήκες προβολής των δημιουργών
Η ιστορία του γραφείου μας χτίστηκε πάνω στο θεσμό των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών. Ήταν η πιο ενδιαφέρουσα και διαθέσιμη προσφορά εργασίας μετά το πέρα των μεταπτυχιακών σπουδών. Ξεκινήσαμε τους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς γιατί κυριολεκτικά δεν είχαμε κάτι άλλο να κάνουμε.Αυτός ο θεσμός όμως τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό μας έδωσε ότι καλύτερο μπορεί να δώσει σε ένα νέο αρχιτέκτονα. Ένα καθαρό πεδίο δημιουργικότητας. Διερευνήσαμε ιδέες και προτάσεις που δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε ποτέ.
Την μετατροπή των εγκαταλελειμμένων κελυφών της πόλης σε κατακόρυφους κήπους σε ένα διαγωνισμό για τον Πύργο του Πειραιά, την επαναφορά της δημόσιας ροής ανάμεσα σε κυκλικά καταστήματα στην Νέα Αγορά της Λάρνακας, την δημιουργία κελυφών που ανταποκρίνονται στις μεταβολές του ανέμου σε ένα κέντρο για τις φυσικές καταστροφές στην Κωνσταντινούπολη, τον σχεδιασμό χώρων ψυχαγωγίας και άθλησης που συνδιαλέγονται με τις ροϊκές μορφές του πρασίνου στη Θεσσαλονίκη. Στο Βόλο αναζητήσαμε τον τρόπο για να παρουσιάσεις ένα μυθικό πλοίο στον κόσμο την Αργώ, ενώ στην Ιταλία μάθαμε για την σχέση του τοπίου με τις αναγεννησιακές villa και προτείναμε ένα νέο κτήριο – τοπίο για ένα οινοποιείο. Μελετήσαμε τα αρχαιολογικά τεκμήρια και τη σημασία τους στο νέο αρχαιολογικό μουσείο Πειραιά και προτείναμε μια αστική προβλήτα, ένα μουσείο ανοιχτό στο δημόσιο βλέμμα. Προσπαθήσαμε, να σκεφτούμε ένα εναλλακτικό τρόπο συγκέντρωσης των σπουδαστών ιατρικής σε μια μεγάλη σκιασμένη πλατεία στη Λευκωσία ή ένα μεγάλο δακτύλιο που τον διαπερνάει μια δημόσια ράμπα για να έρθει σε επαφή ο κόσμος με το έργο των σπουδαστών αρχιτεκτονικής στη Δανία. Μάθαμε για τον κύπριο ζωγράφο Stass Parasko που μαθήτευσε δίπλα στο Matisse και προτείναμε ένα κολέγιο τέχνης στη μνήμη του που αναπαράγει τη δομή ενός παλαιολιθικού οικισμού στην Πάφο. Στο Κάιρο επεξεργαστήκαμε τον αρνητικό χώρο της πυραμίδας και προτείναμε μια πόλη επιστημών που λειτουργεί σαν κυτταρικό στέγαστρο.
-
Δέσμευση υλοποίησης
Απαιτούνται διαδικασίες για τη δέσμευση της υλοποίησης του έργων. Ας εξετάσουμε ακόμα και την δέσμευση του προϋπολογισμού του έργου πιθανόν ως προαπαιτούμενου για να προκηρυχθεί ο διαγωνισμός.
-
Σαφής Προϋπολογισμός
Η διατύπωση σαφούς προϋπολογισμού από τον αγωνοθέτη φαίνεται να είναι επιπρόσθετα σημαντική για τους διαγωνιζόμενους ώστε να απαντάνε με ρεαλιστικές προτάσεις σχετικά με την μελλοντική υλοποίηση του έργου.
-
Τελεσίδικη απόφαση Κριτικής επιτροπής
Πρέπει με κάποιο τρόπο να επιλυθεί και το θέμα των ενστάσεων και να περιοριστεί ίσως μόνο σε τυπικά κριτήρια, ώστε η απόφαση των επιτροπών για τις συνθετικές ποιότητες των έργων να είναι τελεσίδικη. Βλέπουμε πολλά έργα τα τελευταία χρόνια να σταματάνε από ενστάσεις που μεταφέρουν στην βραδύτατη ελληνική δικαιοσύνη ζητήματα συνθετικών αποφάσεων για τις οποίες ούτε αρμόδια είναι, ούτε κατάλληλη να αποφασίσει. Αναιρείται με αυτόν τον τρόπο η ύπαρξη της κριτικής επιτροπής που μέσα από ζύμωση και διάλογο καταλήγει στη επιλογή της βέλτιστης λύσης.
Προσπαθούμε να διατηρήσουμε – ανεξάρτητα με τα έργα που έχουμε- την συμμετοχή μας στους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς γιατί αποτελούν το δημιουργικό μας αντίβαρο σε κάθε δύσκολη επαγγελματική στιγμή. Φυσικά ο δρόμος δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα. Ο κόπος ίσως φαίνεται λίγο στις φωτογραφίες πριν την παράδοση του δέματος, αλλά μαζί και το χαμόγελο της δημιουργίας.
Αστική Προβλήτα | A’ Βραβείο >> Πανευρωπαϊκός Διαγωνισμός – Αρχαιολογικό Μουσείο | Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς | Πειραιάς – Ελλάδα >> Τσαμπίκος Πετράς, ομάδα: Βασιλική Δασκαλάκη, Ιωάννα Ηλιάδη, Γιάννης Φουλάκης, Πηνελόπη Καλλίτση (μουσειολογική μελέτη), Κωνσταντίνος Χούσος (στατική μελέτη) | 2015
