Ένα Εγκώμιο στην Αρχιτεκτονική Φωτογραφία, Ένα Ιδιαίτερο Είδος.
του Σταύρος Βαλσάμη
Η αρχιτεκτονική φωτογραφία, είναι ένα ιδιόμορφο φωτογραφικό είδος που κεντράρει κατά βάση στα οικοδομικά συγκροτήματα και τις μεμονωμένες κτιριακές δομές.
Είναι αρκετά εξειδικευμένη σαν είδος και γι’ αυτό χαρακτηρίζεται από δικές της τακτικές. Απεικονίζονται τα κτίρια, είτε πλαισιωμένα μαζί με τον περίγυρο τους είτε σε απομονωμένες γεωμετρικές λήψεις και επιδέχονται πολλές παραλλαγές. Η αρχιτεκτονική φωτογραφία αφήνει πολλά περιθώρια στον κάθε φωτογράφο να αφήσει το ιδιαίτερο στίγμα του και ας είναι αρκετά εξειδικευμένη σαν είδος.
Χαρακτηριστικά για την Αρχιτεκτονική Φωτογραφία
Αρχικά, ο πρώτος όρος για να θεωρηθεί μια φωτογραφία αρχιτεκτονική είναι όπως λογικά συμπεραίνεται, η ένταξη μίας αρχιτεκτονικής δομής. Για να το πούμε απλά, ένα ή μερικά κτίρια στο θεματικό κέντρο της εικόνας αρκούν για να καθορίσουν μια φωτογραφία αρχιτεκτονική.
Φυσικά εντοπίζουμε αρκετές υποκατηγορίες καθώς και αρκετούς διαχωρισμούς ανάμεσα στις φωτογραφίες. Ο κυριότερος διαχωρισμός είναι αυτός του αρχιτεκτονικού είδους, δηλαδή κλασσική η μοντέρνα αρχιτεκτονική. Έπειτα μπορεί να επεκταθεί ο χαρακτηρισμός τούς βάσει της θεματικής. Αν αυτή απεικονίζει πιο πολύ ένα συνολικό πλάνο, μια δομική λεπτομέρεια, έναν γεωμετρικό σχηματισμό είτε μια αφηρημένη σκηνή.
Και όμως, η αρχιτεκτονική μπορεί να απεικονιστεί με χιλιάδες τρόπους, αυτή δεν είναι άλλωστε και η μαγεία της φωτογραφίας;
Όλα τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής φωτογραφίας βασίζονται κυρίως στην αντίληψη και προοπτική του φωτογράφου. Άραγε θα είναι μετωπική η λήψη; Η μήπως θα γίνει από κάτω πρoς τα πάνω όπως συνηθίζεται για τα ψηλά κτίρια και ούτω καθ’ εξής.
Η Χρησιμότητα της Αρχιτεκτονικής Φωτογραφίας
Η αρχιτεκτονική φωτογραφία μπορεί να αναλάβει πολλές λειτουργίες, πρακτικού και καλλιτεχνικού χαρακτήρα. Για εμπορικούς σκοπούς η φωτογράφιση κτιρίων και κτημάτων προς πώληση και διαφήμιση είναι κοινή πρακτική και επαγγελματικός τομέας φωτογραφίας, όσο μη καλλιτεχνική και αν είναι. Ο σκοπός της παραπέμπει στον εξωραϊσμό της αρχιτεκτονικής ενός κτηρίου ώστε να φαίνεται ελκυστικό.
Περνώντας στο ενδιαφέρον κομμάτι, την καλλιτεχνική υπόσταση αυτού του είδους της φωτογραφίας. Η καλλιτεχνική αρχιτεκτονική φωτογραφία λαμβάνει λιγότερες εκπροσωπήσεις και εντοπίζεται κατά κύριο λόγο στο ερασιτεχνικό πεδίο και στα social media. Εκεί αν και δεν υπάρχουν τόσα πολλά κίνητρα για εμπορική ανάπτυξη το κοινό των μέσων κοινωνικής δικτύωσης καταναλώνει φωτογραφίες που διατηρούν όμορφες και αρμονικές γεωμετρικές δομές και χρωματικές συνθέσεις. Επομένως η αρχιτεκτονική φωτογραφία αποτελεί πόλο έλξης από καλλιτεχνικό επίπεδο αφού πέρα από τα χαρακτηριστικά που αναφέραμε, το ευρύ κοινό απολαμβάνει την πολλές φορές υπερρεαλιστική σκηνή στην οποία τοποθετούνται καθημερινά στοιχεία που μπορεί κανείς να παρατηρήσει σε μια πόλη. (δηλαδή κλασσικά / μοντέρνα κτίρια, γραφεία κτλ.) Βασισμένοι σε αυτό το κομμάτι εμβαθύνουμε στην καλλιτεχνική υπόσταση που έχει η αρχιτεκτονική φωτογραφία στη συνέχεια.
Το Καλλιτεχνικό της Πεδίο
Εισαγόμαστε, λοιπόν, στις καλλιτεχνικές ιδέες που ασπάζεται η αρχιτεκτονική φωτογραφία. Φωτογραφίζοντας τα κτίρια, τις δομές που έχει κατασκευάσει ο άνθρωπος μπορούμε να αποκτήσουμε πλήθος ιστορικών και πολιτισμικών πληροφοριών. Ένα κτήριο μπορεί να αποτελεί σπίτι, χώρο εργασίας, χώρο διασκέδασης κ.α. να χρησιμοποιείται δηλαδή με διαφορετικούς και ιδιόμορφους τρόπους.,
Τα κτίρια ταυτίζονται από τη χρήση τους από έναν η περισσότερους ανθρώπους και την επακόλουθη επιρροή τους πάνω στην αρχιτεκτονική. Αυτή η επιρροή γίνεται με πολλούς τρόπους. Συνοπτικά, με την κατασκευή ιδιόμορφων και προσωπικών δωματίων και δομών που αποτυπώνουν προσωπικά γούστα, επιθυμίες ή να πληρούν ιδιαίτερες ανάγκες.
Πάνω σε ένα κτήριο που φαινομενικά είναι κοινότυπο και μονότονο οι προσωπικές προσθήκες αποτελούν ξεκάθαρο σημείο της ανθρώπινης ύπαρξης. Αυτές οι προσθήκες, διακοσμητικές ή πρακτικές βασίζονται στην μεταβολή της αρχιτεκτονικής και την προσαρμογή της βάσει των προσωπικών ανθρωπίνων αναγκών.
Επομένως η ανθρώπινη επιρροή είναι αυτή η οποία προσδίδει μια εξαιρετική μορφή στην αρχιτεκτονική. Η αρχιτεκτονική όντας από μόνη της μια τέχνη που χαρακτηρίζεται από την πλαστικότητα της αποτυπώνεται εξαίσια στη φωτογραφία με όλες τις μορφές και τεχνικές που αναφέραμε.
Η αρχιτεκτονική φωτογραφία είναι κατ’ ουσίαν μια ωδή σε δύο τέχνες. Συνδυάζοντας την αρχιτεκτονική και την φωτογραφία, τα στοιχεία της κάθε τέχνης αλληλοσυνδέονται και δημιουργούν ένα μοναδικό αποτέλεσμα. Με το πάγωμα της εικόνας, η ιδιότητα της φωτογραφίας να αποτυπώνει «αυτό που έχει υπάρξει» περνάει και στο αρχιτεκτονικό δημιούργημα. Έτσι η αρχιτεκτονική αποκτάει και αυτή, την μονιμότητα στο χρόνο και στη μνήμη διαμέσου της φωτογραφίας.
Παραδείγματα Αρχιτεκτονικής Φωτογραφίας
Για να μη μένουμε όμως σε αβάσιμες αναφορές και εξυμνήσεις οφείλουμε να εξετάσουμε την αρχιτεκτονική φωτογραφία σε ένα πλαίσιο παραδειγμάτων. Βασιζόμενοι κυρίως στην ευρύτερη της παρουσία στο κοινό καθώς και σε διακεκριμένους φωτογράφους της αρχιτεκτονικής.
Ας ξεκινήσουμε όμως με το κοινό και για την ακρίβεια με τα social media, το λεγόμενο mainstream. Δεν θέλει πολύ να μπει κανείς στο Instagram για να εντοπίσει μια ατελείωτη ροή από αρχιτεκτονικές φωτογραφίες. Από μοντέρνα καθημερινά κτίρια γραφείων, σε νεοκλασικά κτίρια ευρωπαϊκών πόλεων έως κάτι γυάλινα μεγαθήρια σε μοντέρνες μεγαλουπόλεις.
Υπάρχουν άπειρες επιλογές. Αν και πολλές φωτογραφίες περιτριγυρίζονται από κοινότυπα χαρακτηριστικά και μιμητικές τάσεις, υπάρχουν συχνά ξεχωριστά παραδείγματα. Από πειραματισμούς σε ενδιαφέρουσες – από πολλές πτυχές – εικόνες που παρέχουν νέες ιδέες και συναρπάζουν τον θεατή.
Προχωρώντας σε ένα πιο επαγγελματικό πεδίο, μπορούμε να αναφέρουμε δύο εξέχοντα σωματεία αφιερωμένα στην αρχιτεκτονική φωτογραφία.
Το Association of Independent Architectural Photographers (AIAP) και το International Association of Architectural Photographers (IAAP). Αυτά εντάσσουν στις τάξεις τους πεπειραμένους και εξειδικευμένους φωτογράφους της αρχιτεκτονικής, με βαθιά κατανόηση και των δύο πεδίων. Τα αποτελέσματα που αποδίδουν αμφότερες είναι σημαντικά.
Το μεγαλύτερο μειονέκτημα τους είναι πως πρόκειται για οργανισμούς επαγγελματικής αρχιτεκτονικής φωτογραφίας. Αυτό σημαίνει πώς η φωτογραφία περιορίζεται σε κατευθυντήριες γραμμές και δεν έχει χώρο για ελεύθερη δημιουργία εφόσον ο σκοπός της είναι η διαφήμιση και η εμπορική αξιοποίηση. Στον βωμό του επαγγέλματος επομένως η φωτογραφία μετατρέπεται από ελεύθερη έκφραση σε ένα κατά πολύ τυποποιημένο εργαλείο.
Κάτι τέτοιο όμως δε σημαίνει απαραίτητα πως χάνεται η δημιουργικότητα. Γιατί απλούστατα η φωτογραφία, ως μια δυναμική τέχνη, μπορεί να περιοριστεί μέχρι ένα βαθμό ώσπου τα καλλιτεχνικά χαρακτηριστικά ακόμα και των επαγγελματιών αυτών φωτογράφων να αρχίσουν να διαφαίνονται.
Οι Καλλιτέχνες του Πεδίου
Όσον αφορά τους φωτογράφους της αρχιτεκτονικής, μπορούμε να αναφέρουμε κάποια παραδείγματα από την επαγγελματική και την καλλιτεχνική πλευρά.
Αρχίζοντας με τον Alan Blakely της AIAP, ο οποίος ως επαγγελματίας διατηρεί ένα εντυπωσιακό portfolio (Εικόνα Εξωφύλλου του άρθρου). Βασισμένος στη πολιτεία του νησιού της Χαβάη, έχει καταφέρει να αποδώσει κυρίως μεγάλες αρχιτεκτονικές δομές σε συνδυασμό με το εντυπωσιακό περιβάλλον ή με το ανθρώπινο στοιχείο σε κυρίως ευρυγώνιες φωτογραφίες. Στοχεύοντας την εμπορική μεταχείριση της αρχιτεκτονικής φωτογραφίας αποτελεί καλό παράδειγμα για το πώς η αρχιτεκτονική φωτογραφία μπορεί να εμφανιστεί εμπορικά χωρίς να χάνει τις ιδιαιτερότητες της.
Περνώντας στο ερασιτεχνικό επίπεδο, μια περιήγηση στο Instagram και με τα κατάλληλα hashtags (#architecture κτλ.) είναι σίγουρο πως θα αποφέρει πλήθος αποτελεσμάτων ιδιόμορφης καλλιτεχνικής φωτογραφίας της αρχιτεκτονικής. Βλέπουμε για αρχή το δημοφιλές προφίλ του ArcBlu, το οποίο, βασισμένο στη γεωμετρία, στην αισθητική και χρωματική αρμονία των εικόνων έχει γίνει πόλος έλξης για θιασώτες της καλλιτεχνικής αρχιτεκτονικής.
Κλείνοντας, η αρχιτεκτονική φωτογραφία είναι ένα ιδιαίτερο είδος το οποίο συνδυάζει επιτυχώς δύο τέχνες και αποτυπώνει ταυτόχρονα ένα απαύγασμα της ανθρώπινης δημιουργίας. Σε πρώτο στάδιο στο κτήριο και έπειτα στη παρέμβαση σε αυτό καταλήγοντας στη φωτογραφία και τη μετατροπή αυτής. Αν και η επαγγελματική φωτογραφία της αρχιτεκτονικής δεν αφήνει πολύ χώρο στην τέχνη, διατηρεί το δικό της ιδιαίτερο στυλ. Οτιδήποτε της λείπει συμπληρώνεται από την πιο αφηρημένη, καλλιτεχνική υπόσταση που διατηρεί τον δικό της χαρακτήρα ξεκάθαρα με την αντίληψη του καλλιτέχνη.
Αφήνουμε, λοιπόν, εδώ τον αναγνώστη άμα θέλει να ερευνήσει περαιτέρω την αρχιτεκτονική φωτογραφία να παρατηρήσει τα αναφερόμενα σωματεία και τις παραπομπές στα social media. Και γιατί όχι, να επιχειρήσει και ο ίδιος αρχιτεκτονική φωτογραφία; Μια κάμερα ή Smartphone και ένα κτήριο αρκούν…
